Tiramisu to deser pochodzący z Włoch, bardzo popularny i chyba już powszechnie znany. Występuje w różnych odsłonach. Nie ma jego jednej kanonicznej wersji. Tirami sù po włosku znaczy: pokrzep mnie, pobudź, wesprzyj. Jak wiadomo, ludzkość leczy słodyczą wiele duchowych niepokojów i trosk. Gdy więc mamy cięższy czas – pokrzepmy się deserem. A jeżeli wszystko jest w porządku, wesprzyjmy dobry nastrój. Po włosku, a raczej – z włoska. Na sposób, który będzie najlepiej odpowiadał naszemu smakowi. Do tego wstępu dołączam dwie konkretne podpowiedzi.

Dopowiem, że podstawy deseru są dwie. Ser mascarpone można kupić w różnych odmianach, od różnych producentów. Mamy też różne biszkopty. Dostępne są nawet specjalnie przeznaczone do tiramisu. Ser ma odpowiadać naszemu smakowi, a biszkopty nie powinny być zbyt miękkie i nasiąkliwe. Reszta to indywidualne dodatki.

Tiramisu cytrynowo-waniliowe po mojemu

małe opakowanie sera mascarpone (250 g)

2 jajka

biszkopty paluszki

filiżanka kawy

syrop z agawy

sok z cytryny

wanilia w proszku lub z laski

Jaja rozbić. Żółtka  z syropem z agawy rozetrzeć do białości. Z białek ubić sztywną pianę. Do żółtek domieszać mascarpone, sok z cytryny, a następnie, partiami, pianę.

Biszkopty skropić kawą. Układać na dnie porcjowych szklaneczek lub salaterek. Na nie nałożyć warstwę kremu, na niego znów nasączone biszkopty i krem. Wierzch posypać wanilią. Schłodzić.

Do tego deseru pasuje sałatka owocowa. Przełamie jego słodycz. Można ją nałożyć na tiramisu tuż przed podaniem, choć wtedy przysłoni efekt ziarenek wanilii. Lepiej więc podać ją oddzielnie.

Moja sałatka składała się z truskawek, kiwi i listków mięty. Doprawiłam ją także syropem z agawy, który ma niezły indeks glikemiczny. Sałatkę też chłodzimy. Aha, a kto chce – może ją doprawić alkoholem, i to mocnym – rumem lub brandy.

Drugi deser z sera mascarpone ma jeszcze mocniejsze właściwości wspierające, dzięki dodatkowi czekolady. Jak wiadomo, bez jej udziału niektórzy nie wyobrażają sobie walki ze stresem. Magnez z ziaren kakaowca istotnie może ukoić zszargane nerwy. Byle tego „lekarstwa” nie jeść za dużo.

Tiramisu czekoladowe po mojemu

małe opakowanie sera mascarpone (250 g)

2 jajka

szczypta soli

cukier puder

biszkopty paluszki

filiżanka kawy

czekolada gorzka

łyżka śmietany kremowej

2 łyżki likieru amaretto

Czekoladę z łyżką śmietany roztopić w mikrofalówce lub na parze, mieszając chłodzić (nie za mocno, bo znów się zestali).

Żółtka utrzeć z cukrem pudrem do białości, białka ze szczyptą soli ubić na sztywną pianę. Wymieszać serek mascarpone z żółtkami i czekoladą, a na końcu „uperfumować” go likierem.

Kawę lekko posłodzić, zanurzać w niej biszkopty, układać na spodzie salaterek. Krem serowo-czekoladowy wyłożyć na biszkopty. W każdą salaterkę włożyć po biszkopcie nienasączonym.

Kawę można podkręcić smakiem likieru, w wypadku amaretto – migdałowym. Sądzę, że likier pomarańczowy także doda ciekawej nuty smakowej. Amatorzy mocniejszych wrażeń mogą do kawy dodać rum lub brandy. Można też przybrać deser listkami świeżej mięty. Niektórzy bardzo lubią odświeżające połączenie czekolady z miętą.

A czy warto podawać i jeść desery? Poczytajmy, co o tym myślała autorka pisująca o kulinariach w przedwojennym tygodniku kobiet żydowskich „Ewa”. Ukazywał się w języku polskim, był przeznaczony dla pań oświeconych i nowoczesnych, z ambicjami intelektualnymi. Ale, jak to pismo kobiece, na ostatniej kolumnie napomykał o modzie, urodzie i kuchni. W tej dziedzinie zresztą zawsze można nieść oświecenie, niezależnie od epoki i narodowości. Tekst pochodzi z roku 1929. Opisuje pożytki z deserów (dobry humor domowników) i podaje kilka przepisów na nie. Dwa wymagają pieczenia. Wszystkie są ciekawe. Zwłaszcza ten ostatni, bo dzięki niemu można wykorzystać czerstwy ciemny chleb.

Aha, a desery wtedy nazywano leguminami. Zwyczajowo kończyły obiady nawet codzienne. Oczywiście, w domach tych, których było na nie stać. Zachowuję pisownię tygodnika, nawet z błędem literowym.

 

Słodkie leguminy, łechcące mile smak kremy, torciki, szodony – to „co najważniejsze” zawsze było dla dzieci w menu obiadowem w czasach ostatnich zostało wykreślone z naszego jadłospisu. Asupmt [literówka!] ku temu dała, oczywiście, troska o modną, smukłą linję; panie w ferworze odtłuszczającym pozbawiły nawet mężów i dzieci tych smakowitych i ulubionych potraw. Ale nawrót do form nieco pełniejszych i lekkie znudzenie teorją witamin znowu skierowało uwagę gospodyni na deser.

Szczególniej, w porze obecnej, kiedy rodziny przebywają na letniskach, przyjmują często gości, troska pani o dobry deser jest znowu poważna. Deser jest ukoronowaniem obiadu, humor uczestników po obiedzie zależny jest najczęściej od tego słodkiego zakończenia w postaci doskonałego kremu, jakiejś rozpływającej się w ustach legominy, lub omletu.

Idąc na rękę swym czytelniczkom podajemy poniżej garść przepisów na najsmaczniejsze desery. Kremy są najulubieńszym i najzdrowszym deserem dla dzieci. Przyrządzenie ich jest b. nietrudne, wymagają one jednak najlepszych i najdelikatniejszych dodatków. Naczynia w których krem się ubija muszą być idealnie czyste; najlepsze emaljowane lub aluminjowe garnki. Po ubiciu nalewa się je do form porcelanowych lub wypalonych z glinki, które w ładnych kształtach pojawiły się obecnie w handlu. Najważniejszą rzeczą jest ubicie dokładne jajek z płynem, zanim przystawi się krem do ogrzania. Gdy stawiamy płyn na kuchnię, należy natychmiast począć bić trzepaczką, aż płyn się prawie nie zagotuje. (Kremów się nie gotuje!). Wtedy zdejmuje się z ognia, przeciera przez sito do formy, i znów bije miotełką, aż do wystygnięcia.

Krem się łatwo warzy, gdyż są w nim żółtka bez mąki; jeżeli się zwarzy, dodać wtedy kilka kropel zimnego mleka lub wody i wetrzeć krupki i przecedzić przez sitko z włosia.

Do kremów używa się żelatyny, którą się przedtem klaruje białkiem. Do rozpuszczonej żelatyny, wlać białko, gdy się zetnie, odlać a żelatynę przecedzić.

Tani krem czekoladowy.

Dwie tabliczki czekolady moczy się w pół litrze śmietanki, rozgotuje i dodaje 10 deka cukru. W 1/4 szklance gorącej wody, rozpuszcza się 2 deka żelatyny, klaruje ją i wlewa do czekolady; miesza się ostrożnie i wlewa do formy, którą się nakrywa i odstawia na lód lub do zimnej piwnicy.

Krem kawowy.

Szklankę mleka wymieszać z 10 deka cukru i kawałkiem wanilji, wbić 6 żółtek, razem zmieszać i wstawić z garnuszkiem do gorącej wody; bić trzepaczką, ażeby krem zgęstniał, i podniósł się, lecz się nie zagotował. W pół szklanki wody zaparzyć 3 i pół deka żelatyny, wlać ją do gorącej masy i bić póki nie zgęstnieje. Gdy go się wstawia na lód, zmieszać z pianą, ubitą z 3 białek.

Legomina z wiśni lub czereśni.

3 żółtka ubić w 5 deka cukru, rozprowadzić pół kwartą mleka i dodać 2 łyżki topionego masła, l2 deka tartej bułki i wanilji do zapachu. Ubić to do dobrze i zmieszać z 15 deka wydrelowanych wiśni lub czereśni, posypanych uprzednio cukrem. Dodać pianę z 3 białek, formę wysmarować masłem i wstawić do pieca na pół godziny.

Szodon w filiżankach.

3 żółtka z 10 deka cukru utrzeć do białości, wcisnąć sok z jednej cytryny, ogrzać na ogniu, bijąc ciągle trzepaczką. Gdy płyn zacznie gęstnieć, dodać pianę z trzech białek i ponalewać do filiżanek. Gdy zgęstnieje, na wierzch nałożyć łyżeczkę konfitur i biszkopcik.

Tort chlebowy.

Czerstwy chleb utrzeć na tarce lub przetrzeć przez maszynkę, a potem przesiać przez sitko i zważyć go – powinno być około 23 deka. 10 deka migdałów, oparzyć zemleć i utrzeć wraz z 5 żółtkami i 10 deka cukru na gęstą masę. Dodać pół deka cynamonu, łyżeczkę utłuczonych gwoździków [!] chleb i pianę z 5 białek. Formę wysmarować masłem, wlać masę i piec przez trzy kwadranse w dobrym ogniu. Po wyjęciu z pieca ulukrować i ubrać konfiturami.

Tekst o deserach był zamieszczony w czerwcu, u progu sezonu wakacyjnego. Obok pokazano tygodniowy jadłospis. Może zaciekawić. Takie rozpiski menu zamieszczało w tym czasie wiele pism oraz prawie wszystkie książki kucharskie. Jako dziecko uwielbiałam czytać te tygodniowe plany obiadów i wyobrażać sobie, co kryją nazwy często już nieużywane. To zestawienie jest o tyle ciekawe, że dotyczyć ma żydowskiego domu świeckiego. Uwzględniającego zapewne pewne przepisy kuchni koszernej (niełączenie mięsa i mleka) i czyniącego ukłon w stronę piątkowego początku szabasu przez umieszczenie „ryby z pulpetami”. Przy czym były to raczej chyba pulpety z ryby, czyli wersja słynnej żydowskiej gefilte fisz.

 

„Ewa” była stworzona i redagowana przez Paulinę Appenszlakową i Izę Wagmanową, małżonki dwóch znanych wydawców i redaktorów polskiej prasy żydowskiej, a konkretnie „Naszego Przeglądu”, największej przedwojennej gazety piszącej o sprawach Żydów. Tygodnik obu pań miał ambicje dokonania kulturowego przebudzenia kobiet nie tylko z wielkich miast, chłonących kulturę w sposób naturalny i bez przeszkód. Chciał sprzyjać emancypacji kobiet żydowskich także z małomiasteczkowych środowisk religijnych, dotąd dalekich kulturze polskiej – kraju, w którym żyły niekiedy od stuleci. Propagował żydowską obyczajowość świecką. A reklamował się tak:

 

Niestety, „Ewa” ukazywała się tylko kilka lat na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych. Widocznie za dużo czytelniczek nie znalazła. Szkoda. Dzisiaj jest kopalnią wiedzy o obyczaju i aspiracjach przedwojennej żydowsko-polskiej inteligencji, a i o jej kulturze, także dnia codziennego.